Құрбым бар. Жасы 50-де. Ол бәрі үшін ыңғайлы адам. Қайынжұрт үшін нағыз келін. Бесаспап аспаз. Күтуші. Үй жинаушы. Кір жуушы. Үтіктеуші. Қонақ күтуші. Ағайынның жиын-тойында қазанның басында жауапты адам да өзі. Тамағын істеп, бүкіл ыдыс аяғын жуып, үйін тазалап бір ақ қайтады. Алғыс алып жатқаны шамалы. Бәрі осы тірлікті соның мойнына артып қойғандай көреді. Тек соның ғана міндеті сияқты.
Ал төркініне қамқор әпке, сыйлас бауыр. Құдалық, тойларда той басқарушы. Құдаға не кигізу керек, тойды кім ашуы керек. Киітті кім кигізеді. Бәрін бір өзі шешеді. Ақыр аяғы дастарханға қойылатын тағамның тізімін де өзі жасайды. Ал өз үйінде… Бұл жұмыстардың барлығы да екі еселенеді. Күндізгі күйбең тірлік, кешкі тамақ, түнгі киім үтіктеу, ертеңгі шаруаның қамы… Әйтеуір дөңгеленіп жатқан дүние. Әлемде қайын жұрт пен төркінінен басқа ел бар деп білмейді. Солардың қызығынан басқа қызық жоқтай. Ал өзіне… мүлдем уақыты жоқ. Ауырса да бір жатып емделейін демейді. Аурудың сәнін кіргізіп, аһілеп үһілеп «рольге кіру» де оның қолы емес. Дәрісін ішсе ішті, ішпесе ол да жоқ. «Әншейін тұмау ғой, иттей болып өзі кетеді» дейді де жүре береді.
Осылай жалғаса берер ме еді, бір күні омақаса құлады. Аяқ кетті. Гипс салдырып, онысы дұрыс бітпей әуре сарсаңмен алты ай өтті. Жұмыс, жұмыс, одан қалса үй деп шапқылап жүріп дүниенің қызығынан мақұрым қалған екен, расында. Төсекке таңылып жатып, осы уақытқа дейінгі жүгірістерін ой елегінен өткізіп шықты. Өзі үшін өмір сүрмеген екен. Бәрі де өзгелер үшін… Үйдің жұмысы бұнсыз да бітеді екен. Қыздары-ақ шырқ үйіреді екен ғой. Тек ешкімге сенбей өзім істеймінмен-ақ діңкелейді екен. Ағайынның қазаны бұнсыз да қайнайды екен. Тек әулетте қамырды жақсылап жаятын өзі сияқты келін болмай шықты. Бәрі де бұның дәмді тамағына үйреніп қалған екен.
Инстаграмм деген әлеммен алғаш танысқаны да осы шақ. Кіші қызы «Ішің пысты ғой, анашым, қарап жатсайшы» деп қосып бергені жақсы болды. Өзі үшін өзге әлем ашылғандай. Елдің бәрі шетелде қыдырып жүр, түрлі әдемі көйлектер сатып жатыр, тамақ пісірудің нешетүрлі курстары бар екен… Дәл бүгін ғана дүниеге келгендей өзі үшін осындай тың жаңалық ашты. Расында да тас дәуірінде жүргендей сезінді өзін. Сөйтті де белді бекем буды…
Өзі үшін таң, өзгелер үшін тосын шешім қабылдады. «Жетер! Осы уақытқа дейін дүниенің қызығын көрмей, тырбыңдап, жеткен жетістігім қане?! Өзім үшін де өмір сүріп көрейінші бір». Қабылдаған шешімі осы болды.
Ал содан қызық басталсын. Ол жан тыныштығын, үйлесімділікті таңдады. Бұрынғыдай елпелектеп ешкімнің алдына түсіп жүгірмейді. Бәрібір медаль беріп жатқан ешкім жоқ. Елейтіндер де аз. Той-томалаққа барса әдебіне қарай, төрге шығатын болды. Етектен орын алып, анаған да, мынаған да шаба бермейді. Қазанның басына болса да жоламайды. Бұнсыз да қайнайтынын біледі.
Әлпетін әлем картасындай әжім басыпты. Жастықты қайтара алмайтыны белгілі. Сондықтан да сағым қуғандай жастықтың соңынан қуғанның пайдасы шамалы екенін ұқты. Түгел ағарып кеткен шашын бояуды тоқтатты. Күміс түс онсыз да сәнде емес пе? Ең соңғы шыққан әдемі көйлектерді таңдап, гардеробын жаңартты. Өзіне жарасымды, заманауи стильдегі, өзін жасартып көрсететін стильді таңдады. Бетінде ботокс жоқ. Ерінді үлкейту әрине күлкілі. Келбетіне «еурожөндеу» жүргізуді жөн деп тапқан жоқ. Тырнақ асты кір болмаса болды емес пе? Әдемілеп әдіптеп, тегістеп қойды.
Ұдайы қоғам назарында жүретін Жайсаң айналдырған алты айдың ішінде өзгеріп шыға келді. Төңкеріс жасады деуге де болады. Оның 180 градусқа өзгеруіне не себеп деп біраз адамдар бас қатырғаны да рас.
Осылайша әрине, қоғамды селт еткізді. Қатып қалған стереотипті өзгерту оңай ма? Алайда бұл Жайсаңның қолынан келді.
Әрине қоғам назарындағы әйел – ол мәңгілік жоба. Ол ұдайы өзімен жұмыс істеуі керек. Әрдайым әдемі болып жүруі тиіс. Қас, кірпік күзелген, тырнақ боялған болуы керек. Өзін құрметтей алмаған адамды қоғам сырып тастайды. Соңғы үлгідегі киім, сұр түсті, бірақ әдемі әсемделген шаш. Бірақ… Жұмыс берушілер: екі рет бас тартты, үшінші рет — сені жұмысқа аламыз, бірақ… шашыңды боя, ағарған шаш… сүйкімді емес деді. Сыпайы ғана.
Жайсаң бәрібір шашын боямады. Өйткені ол өзгені емес,өзін таңдаған болатын. Мұндайда әрине әлеуметтік үлгілер оны алаңдатпайтыны анық. Реніш пе? Өкпе ме? Мархабат. Өкпелегісі келгендер өкпелей берсін. Бұған еркіндік қымбаттырақ. Әрі өзіндік МЕНІ қымбат. Өзгелер күте тұрсын. Ренжісе ренжи берсін. Өйткені бірінші орныда ӨЗІ тұр. Бастысы басы орнында тұрғанда шашының түсі қандай екендігінде шаруасы жоқ.
Ал қазір ол кәріліктен қорықпайды. Уақытымен келетін нәрсені қабылдаудан жанында тыныштық бар.
Қоғамдағы «әйел әдемі болуы керек, үнемі күтініп жүруі керек, өзін құрметтеуі керек» сынды қатып қалған стреотипті бұзып жару да оңай емес. Тек сондай кейіп көрсететіндерден шаршау бар…
Гүлжан Көшерова
«Оңтүстік Рабат» газеті, №14
