Археологтар Күлтөбе қалашығынан ежелгі көне жәдігерлер тапты. Ең алдымен жәдігердің бөлшектері емес, бірден бірнеше толық мәтінді тасы табылған. Олардың кейбіреулерінің мағынасы айқындалып үлгеріпті. Ғалымдардың көріп — білгендері көпшілікті таң қалдырды.
Археологтар Күлтөбе қалашығынан табылған бұл тақтайшаға екі мың жылдан асқан деп есептейді. Оның бетін шаңнан тазартуда. Алғашқы рет бұрынғыдай фрагменттерді емес, толық мәтіні бар тұтас үлгілерді табуға мүмкіндік туыпты. Профессор Александр Подушкин ежелгі жазу орталығы осында жұмыс істегеніне сөзсіз сенімді.
Александр Подушкин, ОҚМПУ профессоры: «Әлемдегі барлық мемлекет жазбаша мәдениетке ие емес. Тек кейбіреулері ғана жазбаша тарихымен мақтана алады. Керамикалық кірпіш – кесте түріндегі кестелер түрі сирек кездеседі. Міне, біздің Қазақстан осы ұлы державалардың қатарына енеді».
30 жыл бұрын мұнда алғаш рет Күлтөбе деп аталатын сазды кірпіш-кестелеріндегі жазудың фрагменттері табылды. Олар осында жасалып, белгілер қойылып, күйдіріліп және ақпараттық кірпіш ретінде пайдаланылған екен. Көбісі айқындалған. Керамикалық кестелер әлемнің көрнекті палеолингвистерін қызықтырып отыр.
Александр Подушкин, ОҚМПУ профессоры: «Мұнда Самарқан, Бұхара, Кеш, Қаршы, Шаш сияқты орталықтар, сол кездегі мемлекеттердің билеушілері қатысқан ірі аймақтық іс-шара туралы жазылған. Ең бастысы, қаланың құрылуы туралы, жер туралы жазылған және екі иесі көрсетілген, олар шатырлар немесе көшпенділер деп аталатындар және бақшалардың адамдары, яғни отырықшы ауыл шаруашылық халқы».
Ғалымдар арамей алфавитін кездестіргендерін айтады. Бұл ежелгі иран шығыс тілінің диалектілерінің бірі. Осы жылы археологтар атақты көшпенді жауынгердің жерленген жерін тапқан.
Александр Подушкин, ОҚМПУ профессоры: «Мұндай үлкен қорғаннан бірінші рет жоғары сапалы сұқпалы қару табылды. Оның параметрлері конструкцияны толығымен қайта құра алатынымызды көрсетеді».
Археологтар тағы да ізденсе, көшпенділердің әйгілі садақтарын да қалпына келтіруге болатынын алға тартады. Ол қазіргі күнгей өңір аумағындағы ең қауіпті қарудың бірі болған екен. Көршілес орналасқан жерлеу орнынан да ғалымдарды құнды жәдігерлер күтіп тұрды.
Александр Подушкин, ОҚМПУ профессоры: «Қазір біз екі мың жыл бұрын жерленген әйелдің қаңқасын тазалап жатырмыз. Оның қасында тас, айна, керамикадан жасалған кішкентай және стеатит ыдысы мен таға бар».
Әйел атрибуциясы және басқа да жәдігерлер музейден құнды орын алады. Табылған заттар Кангюй мемлекетінің қандай болғанын анық көрсетеді. Қазір бұл жерде жабайы табиғат және тірі жан жоқ. Бірақ екі мың жыл бұрын, археологтардың айтуы бойынша, мұнда қала тіршілігі қызған.
Алихан Файзханов
