Бүгінде «заңды білу» деген ұғым жай ғана ереже жаттау емес. Бұл – өз құқығыңды, өзгенің де бостандығын түсіну, заң аясында өмір сүруге тырысу. Осы тұрғыдан қарасақ, құқықтық мәдениет – қоғамның айнасы. Ал сол айнаға Шымкент қаласы арқылы көз жүгіртсек, біраз ой түйеміз.
Шымкент – халқы тығыз, этникалық құрам жағынан да ерекше қала. Ресми дерекке сүйенсек, мұнда 1,2 миллионнан астам адам тұрады, қазақтармен қатар өзбектер, орыстар және өзге ұлт өкілдері де бар. Осынша әртүрлілік бір жерде бейбіт өмір сүріп жатса – ол бірінші кезекте толеранттылықтың, құқықтық сананың, тәртіптің арқасы.
Қалада соңғы жылдары құқық қорғау саласында өзгерістер бар. Полиция жұмысы сервистік модельге ауысып жатыр. Яғни, енді құқық қорғау қызметкерлері – жазалаушы емес, көмекші. Бұл – Ішкі істер министрлігінің нақты бағыты. Мысалы, 2025 жылға қарай полиция қызметін бағалайтын ашық онлайн-сервистер іске қосылады деп күтілуде. Бұл туралы министрліктің 2024–2028 жылдарға арналған тұжырымдамасында көрсетілген.
Ал жергілікті деңгейге келсек, Шымкентте қоғамдық тәртіптің тұрақты болуы – бейнебақылау мен мобильді қадағалау жүйелерінің нәтижесі. Мысалы, былтырғы мәлімет бойынша, жалпы қылмыс деңгейі 7,4 пайызға азайған. Аса ауыр қылмыстар – 6,1 пайызға төмендеген. Бұл – жай ғана статистика емес, нақты жұмыс пен тұрақты бақылаудың нәтижесі.
Жастар да шет қалмайды. Қалалық жастар саясаты басқармасы былтырдан бері құқықтық сауат ашу бағытында түрлі жобалар өткізуде. Базарда, көше саудасында жүрген жастарға «Жас кәсіпкер» бағдарламасы аясында заңгерлік көмек көрсетілген. Осы уақытқа дейін 30 мыңнан астам жас қамтылыпты.
Әрине, бұл бағыттағы жұмыс мұнымен тоқтап қалмайды. Құқықтық сана деген – бір күнде қалыптаспайды. Ол – бала күннен бойға сіңетін дүние. Отбасында, мектепте, көшеде, тіпті автобус ішінде де көрінеді. Біреудің кезегін бұзбау, жолда жүру ережесін сақтау, өзгенің пікіріне құрметпен қарау – бәрі де осы құқықтық мәдениеттің бір бөлігі.
Түйіндей айтсақ, Шымкент сияқты үлкен шаһарда бейбітшілік пен тәртіп қатар жүруі – біз үшін үлкен жетістік. Бұл – әкімдіктің, полицияның ғана емес, әрбір тұрғынның еңбегі. Себебі құқықтық мәдениет – жоғарыдан бұйрықпен емес, төменнен, қарапайым адамдардан басталатын құндылық.
Жанна Құрманбекова
